به مناسبت 17 دی سالروز تصویب کشف حجاب اجباری زنان

17دی 1314 تاج‌الملوک آیرُملو، همسر رضاشاه و دخترانشان شمس و اشرف بدون حجاب بهدانشسرای تربیت معلم رفتند. این نخستین‌بار بود که خانواده شاه بدون حجاب و روبنده در مجمعی عمومی ظاهر می‌شدند. از نزدیکان رضاشاه نقل شده‌است که فرمان کشف حجاب برای رضاشاه دردآور بود، اما برای اعتلای زنان ایرانی این فرمان را ضروری می‌دانست. 

کشف حجاب، وقایعی که به دنبال تصویب قانونی در ۱۷ دی ۱۳۱۴ش در ایران رخ داد و به موجب آن، زنان و دختران ایرانی از استفاده از چادر، روبنده و روسری منع شدند. این قانون اوج سیاست‌های رضاخان در زمینه تغییر لباس بود که از سال ۱۳۰۷ آغاز شده بود. این سیاست‌ها واکنش‌هایی از جمله قیام مسجد گوهرشاد را در پی داشت. با درخواست علما، این قانون در سال ۱۳۲۳ در دوره حکومت محمدرضا پهلوی لغو شد.

فرمان کشف حجاب به صورت رسمی در ۱۷ دی ۱۳۱۴ صادر شد. در این روز، جشنی از طرف علی‌ اصغر حکمت که خود نقش فعال و مؤثری در این ماجرا داشت، در دانشسرای مقدماتی و در حضور رضاشاه برپا شد. در این جشن همسر و دختران شاه و جمعی از همسران وزیران و وکیلان بدون حجاب شرکت داشتند. شاه طی نطقی همه زنان را به عدم استفاده از حجاب تشویق نمود و اعلام کرد که تاکنون نیمی از جمعیت کشور به حساب نمی‌آمدند؛ زیرا در پرده به سر می‌بردند. و ادامه داد که نجابت و عفت زن به چادر مربوط نیست و زن روحاً و اخلاقاً می‌بایست عفیف باشد. از این تاریخ به بعد، استفاده از چادر یا هر سرپوشی، به جز کلاه‌‌های اروپایی، ممنوع اعلام شد. زنان محجبه حق ورود به خیابان‌ها یا استفاده از وسایط نقلیه را نداشتند. کسبه نیز مجاز به فروش اجناس به زنان با حجاب نبودند آن‌هایی که جرئت می‌کردند در مقابل این بی‌قانونی خشونت‌بار ایستادگی کنند، با حمله و بی‌حرمتی مأموران شهربانی مواجه می‎شدند.

اجرای قانون

مأموران انتظامی مجاز بودند زنان محجبه را تعقیب نموده و به منزل آن‌ها وارد شوند، صندوق‌های لباس آن‌ها را تفتیش کرده و اگر چادر بیابند به غنیمت برده یا آن را پاره کنند. به وزارت معارف نیز دستور داده شده بود که در کلیه مدارس دخترانه معلمان و دانش‌آ‌موزان بدون حجاب باشند و در غیر این صورت به مدارس راه داده نشوند.کلیه حکام ولایات نیز دستور داشتند از پذیرفتن زنان باحجاب که به ادارات مراجعه می‌کردند، خودداری به عمل آورند. اما از سوی دیگر، مطابق بخشنامه و متحدالمال‌هایی که از طرف دولت صادر می‌شد، شهربانی موظف بود که در ‌‌نهایت حفظ امنیت از هر نوع سوءاحترام به زنان بدون حجاب جلوگیری کند.

شدت تبلیغات بر ضد حجاب چنان گسترده بود که بسیاری از زنان معتقد و مؤمن که با مشکل منع استفاده از چادر مواجه بودند، ‌منزوی شدند و بخشی از زنان که فعالیت‌های اجتماعی داشتند از این فعالیت‌ها دور ماندند. عده‌ای نیز بنا به ذوق و سلیقهٔ خویش با پوشیدن پالتو و مانتو و سرکردن چارقد و شال‌گردن یا استفاده از کلاه‌های بزرگی که تمام موهای آن‌ها را در بر می‌گرفت‌، سعی می‌کردند حجاب اسلامی را حفظ کنند. اما دولت برای مقابله با این قبیل اقدامات نیز متحدالمالی به شمارهٔ ۲۹۷۰ مورخ ۱۱/۳/۱۳۱۵ صادر کرد مبنی بر اینکه از استعمال چارقد بانوان جلوگیری به عمل می‌آید.

اعمال کشف حجاب در شهرهای مذهبی با مشکلات بیشتری همراه بود. در قم بانوان معلم تهدید به استعفا کردند. همچنین بسیاری از اهالی شهر، حتی پیش از ۱۷ دی که «روز آزادی زن و کشف حجاب» نام گرفت، به دلیل انتشار خبر برداشتن حجاب از رفتن دختران خود به مدرسه ممانعت به عمل می‌آوردند. اعلاناتی نیز از طرف مردم علیه حجاب‌زدایی بر دیوارهای شهر نصب شده بود.

با صدور بخش‎نامه شمارهٔ ۵۴۱ مورخ ۳۰/۳/۱۳۱۵ از طرف وزارت داخله در شهر مشهد از گرمابه‎های زنانه التزام گرفته شده که هیچ زنی را بدون کلاه به حمام راه ندهند، و در صورتی که زنی با چارقد به حمام برود اسم او و همسرش راپرت داده شود و در این رابطه مأمورینی به طور محرمانه وضعیت‌ خانم‌ها و حمامی‌ها را اطلاع می‌دادند. همچنین از گاراژهایی که در این شهر وجود داشت، التزام گرفته شده بود که زنان با چارقد را سوار نکنند. اجرای قانون رفع حجاب علاوه بر اینکه برای زنان مسلمان کشور ایجاد مزاحمت‌های فراوان کرد، برای زنان مسلمان خارجی نیز که بنا به دلایلی مانند زیارت یا سیاحت در ایران به سر می‌بردند، مشکلاتی آفرید. به همین دلیل نیز از سوی دولت مقرر شد زنان اتباع خارجی یا باید از لباس‎های ملی خود استفاده کنند یا اینکه به لباس‎های غربی ملبس شوند و از استعمال چادرهایی که نسوان ایرانی سابقاً بدان ملبس بودند، اجتناب ورزند.

انقلاب ایران با ویژگی های منحصر به فرد خود، توجه بسیاری از دانشمندان غربی را به خود جلب کرد. یک ساختارشکنی عظیم پس از نیم قرن مدرنیزاسیون و سکولاریسم در ایران رخ داد که همه را مبهوت خود کرد و توانست نظام سیاسی کاملاً منطبق بر اسلام را بر مدرنیته حاکم کند. از این رو پژوهشگران بسیاری در دنیا دست به انتشار کتب و مقالات فراوانی در این باره زدند. «خانم های چادری، بازاری ها در دسته های زیاد برای شرکت در مراسم عزاداری بیرون می آمدند. کاری که در گذشته نیز همیشه می کردند. اما اکنون حضور وسیع آن ها معنای سیاسی جدیدی به خود گرفته بود. هنگامی که تهدید رژیم به اعمال خشونت بالا می گرفت، این خانم های چادری با کمال شجاعت در صف جلوی تظاهرات حضور داشتند. شرکت کنندگان در این قبیل مراسم می دانستند که حضور خانم ها در صف جلو، پلیس و رژیم را در وضعیت مشکل قرار می دهد. بدین ترتیب حضور زنان موجب کاهش خشونت حرکت های اعتراض آمیز می گشت. از نظر برخی از صاحب نظران، دخالت شمار بزرگی از زنان در انقلاب ایران با ویژگی خود انقلاب را تسهیل کرد.» (کدی، 1369)

«جان فوران»، نظریه پرداز انقلاب، در وصف انقلاب ایران می گوید: «در تظاهراتی گسترده هزاران زن چادری پیشاپیش صفوف جمعیت حرکت می کردند، و با این کار ضمن این که خطر را به جان می خریدند از دامنه ی خطر می کاستند.» (فوران،1377، 561) او معتقد است حضور وسیع زنان پیامی عرضه می کرد، و آن این است که انقلاب ما، منادی صلح است؛ لذا دست به خشونت نمی زنیم. فوران می گوید: «شرکت زنان در تظاهرات، خطرسازتر از مشارکت مردان بود؛ زیرا اغلب آن ها دارای حجاب بودند، این مسأله باعث می شد تا در مواقعی چون تیراندازی که نیاز به فرار بود، امکان کم تری برای تحرک و فرار نسبت به مردان داشته باشند. این امر، امکان مقابله با نظامیان و مأموران امنیتی را برای زنان کاهش می¬داد. بسیاری از زنان در حالی در راهپیمایی ها شرکت می کردند که فرزندی را در آغوش، یا دست کودکی را در دست داشتند و در صورت حمله مأموران، فرصت و امکان کم تری برای فرار و مقاومت پیدا می کردند.» (همان)

تأثیر انقلاب اسلامی ایران، توجه نظریه پردازان علوم اجتماعی را به خود جلب کرد، به گونه¬ای که به اعتراف جان فوران، محور نظریه ی اجتماعی در دهه ی 1980 شد و موجب تزلزل در نظریه های علوم اجتماعی پیرامون انقلاب ها و بازنگری در آن ها گردید. وی در کتاب «مقاومت شکننده» با توجه به نقش مذهب و دین در انقلاب ایران، با تأکید بر نقش اسلام اصول گرا در انقلاب می نویسد: «امام خمینی به دلیل موضع گیری سازش ناپذیر درازمدت علیه شاه، جاذبه و صراحت و صداقت شخصی و دیدگاه هایش در مسائل مهم سیاسی، در صف اول جای گرفت و توانست اسلام مردم گرایی ارائه دهد که برای گروه های مختلف اجتماعی جاذبه داشت، هر چند پایگاه اجتماعی اش در صفوف برخی از علما، طلّاب دینی و تجار و پیشه وران بازار بود، ولی سیاست ضدامپریالستی اش نیز روشن فکران غیرمذهبی، چپ گرایان و زحمت کشان را جذب می کرد؛ وانگهی، کلام مذهبی او در میان گروه های حاشیه ای شهری و روستایی که آن ها را مستضعفان می خواند نفوذ می کرد.» (همان، 360)

​امام خمینی معتقدند که زنان و مردان در کنار هم این انقلاب را به وجود آوردند. زنان همدوش با مردان یکپارچه شعار استقلال، آزادی و جمهوری اسلامی سر دادند. زنان شیردل متعهد همراه با مردان به ساختن ایران عزیز پرداختند.

 امام در مصاحبه ای با نماینده مجله عربی «القومی العربی» در تاریخ 20/8/57 فرمودند:

«زندانهای شاه از زنان شیردل و شجاع مملو است. در تظاهرات خیابانی زنان ما بچه های خردسال خود را به سینه فشرده، بدون ترس از تانک و توپ و مسلسل، به میدان مبارزه آمده اند. جلسات سیاسی ای که زنان در شهرهای مختلف ایران برپا می کنند کم نیست. آنان نقش بسیار ارزنده ای را در مبارزات ما ایفا کرده اند. مادران شجاع فرزندان اسلام، خاطره جانبازی و رشادت زنان قهرمان را در طول تاریخ، زنده کرده اند. در چه تاریخی اینچنین زنانی را سراغ دارید و در چه کشوری؟» (همان،ج4،ص440)

حضرت امام در اظهارات گوناگون همه تلاش ها و حرکت های انقلابی و مبنای همه چیز در انقلاب اسلامی را مرهون خانم ها می داند.

«این پیروزی را ما از بانوان داریم قیل از اینکه از مردها داشته باشیم. بانوان محترم ما در صف جلو واقع بودند. بانوان عزیز ما اسباب این شدند که مردها هم جرأت و شجاعت پیدا کنند. ما مرهون زحمات شما خانمها هستیم و همیشه دعا به همه و همه ملت و همه شماها می کنیم.» (همان،ج7،ص6)

امام بزرگوار همواره از حضور زنان در این نهضت قدردانی کرده و زن را مبدأ همه خیرات می دانست. کمتر کسی مانند امام خمینی تا این حد به ارزش کار و تلاش زنان جامعه پی برد و بر آن تأکید نمود.

«آری دختران و زنان مسلمان ایران، در مقیاس های وسیع پنج میلیونی و بیشتر، در سطح کشور در تظاهرات حتی تظاهرات خونین، شرکت کردند، و در برابر مسلسل ایستادند و شعار دادند و خروش برآوردند، و به بستر شهادت خفتند، و در دل جباران ترس آفریدند و بالأخره پیروز شدند.» (سرگذشتهای ویژه از زندگی حضرت امام، 1376: 6، ج1)

«ما مکرر دیدیم که زنان بزرگواری زینب گونه – علیها سلام الله - فریاد می زنند که فرزندان خود را از دست داده و در راه خدای تعالی و اسلام عزیز از همه چیز خود گذشته و مفتخرند به این امر و می دانند آنچه بدست آورده اند بالاتر از جنات نعیم است چه رسد به متاع ناچیز دنیا.»(صحیفه امام،ج21،ص398)

نقشی که زنان متعهد و فداکار در پیروزی انقلاب و تداوم آن داشته اند، به شهادت همه آنانی که در انقلاب بوده اند و به گواهی امام خمینی به یک معنا از نقش مردان نیز بالاتر بوده است. امام زنان را مجاهد، جنگجو، حاکم بر سرنوشت خود، انسان ساز و مربی جامعه می دانست و برای حفظ انقلاب و اسلام از آنان استمداد می طلبید.

«شما زنها در جنبشهای اصیلی که در ایران رخ داده است از قبیل جنبش مشروطیت تاریخ ایران و تنباکو همدوش با مردها قیام  کردید و همین طور در انقلاب بزرگی که در زمان ما واقع شده پیش قدم بوده اید و نقش شما در این نهضت از مردها بیشتر بوده چون وقتی که شما به خیابانها ریختید و در مقابل تانکها و توپها تظاهر کردید، مردها قدرت شان چند برابر شد. پس از پیروزی انقلاب در امر پاکسازی و جهاد و سازندگی نقش بزرگی را ایفا کردید و موجب دلگرمی برادران رنجدیده خود شدید.»

• درود بر شیر زنانی که در صف دول مجاهده بودند

انگیزه حضور زنان در انقلاب

  ​زنان  و مردان  مسلمان  در ایران  با انگیزه  الهی  انقلاب  کردند. آنان  خواستار حکومت  اسلامی  و احیای  اسلام  ناب  محمدی  (ص ) و زنده  شدن  نام  قرآن  و ائمه  اطهار (ع ) بودند. از این  رو با نام  فاطمه  زهرا (س ) و زینب  کبری و امام  حسین (ع ) به  خیابان ها می ریختند و تظاهرات  راه  می انداختند. بعضی از عواملی که در بوجود آمدن این انگیزه موثر بود از قرار ذیل است:

 1 ـ عشق  به  اسلام  و قرآن

کسی  زنان  مسلمان  را مجبور نکرده  بود کودکانشان  را در آغوش  گرفته، در مقابل  توپ  و تانک  و مسلسل های  رژیم  طاغوت  بایستند. آنان  به  خاطر مقام  و قدرت  و ریاست ، خود و فرزندانشان  را در معرض  خـطر قرار ندادند، بلکه  عشق  به  اسلام  و قرآن  و پیشوایان  معصوم (ع)  بود که  آنان  را به  صحـنه  کشاند. عشق  به  فاطـمه  زهرا (س ) و زینـب  کبری (ع) بود که  زنان  مسلمان  ما را انقلابی  کرد.

امام  خمینی انگیزه  زنان  مسلمان  را چنین توصیف می کند:

«ملت ما عاشق اسلام بود که در همه اطراف با دست تهی سینه‏ های خودشان را سپر کردند، جوانهای خودشان را بردند در میدان، زنها و مردها رفتند و مبارزه کردند و پیروز شدند.»(صحیفه امام،ج12،ص308)

یا می فرمایند:

«خانمها برای اینکه یک چیزی مثلًا دستشان بیاید یا یک فرض کنید که صاحب منصب بشوند نمی‏ آیند بیرون، خودشان و بچه هایشان را به کشتن بدهند. این اسلام و قرآن است که خانمها را آورده است بیرون و همدوش مردها بلکه جلوتر از مردها وارد در صحنه سیاست کرده.»( صحیفه امام، ج13،ص26)

 2  ـ استقلال  ،آزادی  ،جمهوری  اسلامی

شعار زنان ، در انقلاب  اسلامی - همانند مردان- سه  کلمه  بود:

استقلال ، آزادی، جمهوری  اسلامی . آنان  نیز خواستار استقلال  بودند و می خواستند زیر سلطه  هیچ  کشور و قدرتی  نباشند و می خواستند آزاد باشند؛ یعنی  در سایه  اسلام  زیست  کنند؛ بنده  خدا باشند و عبد و ذلیل  دیگران  نباشند. جمهوری  اسلامی  یعنی  حکومتی  بر اساس  اسلام  ناب  محمدی  (ص )؛ می خواستند که  ارکانش  را توحید و عدل  الهی  تشکیل  داده  باشد و ولایت  خدا و پیامبر بر آن  حاکم  گردد.

امام  امت  فرمودند:

« زن و مرد زحمت کشید، به خیابانها ریخت، جورها کشید، خونها داد که اسلام را زنده کند؛ برای اسلام خون داد، برای شهادت داوطلب شد. آنکه می‏ خواست ملت ما، آنکه به او رأی داد ملت ما، «جمهوری اسلامی» بود. اسلام مورد نظر بود.» (صحیفه امام،ج7،ص485)

«آن که از سرتاسر کشور فریادش در خیابان و در کوچه‏ ها و در مدارس و در همه جا بلند بود این بود که «استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی». این سه تا کلمه بر سر زبان همه بود.»(صحیفه امام،ج10،ص516)

3 ـ الگوپذیری  از حضرت  زهرا (س ) و زینب  کبری (س )

زنان  مسلمان  ایران  با اقتدار و الگوپذیری  از حضرت  فاطمه  زهرا (س ) و دخت  بزرگوارش  زینب  کبری (س ) وارد نهضت  شدند و در مقابل  طاغوت  ایستادند و از اسلام  و قرآن  دفاع  کردند.

بنیانگذار انقلاب  اسلامی  فرمودند:

«فردا روز زن است. روز زنی است که عالم به او افتخار دارد؛ روز زنی است که دخترش در مقابل حکومت های جبار ایستاد و آن خطبه را خواند و آن حرفها را زد که همه می‏ دانید؛ زنی که در مقابل یک جباری ایستاد- که اگر مردها نفس می ‏کشیدند همه را می کشتند- و نترسید و ایستاد و محکوم کرد حکومت را، یزید را محکوم کرد. به یزید فرمود تو قابل آدم نیستی، تو انسان نیستی. زن یک همچو مقامی باید داشته باشد.»(صحیفه امام،ج7،ص340)

«ما مکرر دیدیم که زنان بزرگواری زینب گونه- علیها سلام الله- فریاد می‏ زنند که فرزندان خود را از دست داده و در راه خدای تعالی و اسلام عزیز از همه چیز خود گذشته و مفتخرند به این امر؛ و می‏دانند آنچه به دست آورده‏اند بالاتر از جنات نعیم است، چه رسد به متاع ناچیز دنیا …» ( صحیفه امام،ج21،ص398)

زمینه سازی برای رشد و تکامل انسان ها در جامعه و حذف عوامل فساد آن مسأله‌ی اساسی که در انقلاب اسلامی هدف اعلی و والا به حساب میآمد و میآید، عبارت از تزکیه‌ی انسان است. همه چیز مقدمه‌ی تزکیه و طهارت آدمی است. عدالت در جامعه و نیز حکومت اسلامی در میان اجتماعات بشری هم بااینکه هدف بزرگی محسوب میشود، ولی خود آن یک مقدمه برای تعالی و رشد انسان‌ است که در تزکیه‌ی آدمی نهفته است. هم زندگی در این عالم اگر بخواهد به سعادت برسد محتاج تزکیه است، و هم درجات اخروی و معنوی، متوقف بر تزکیه است. فلاح انسان یعنی دست یافتن انسان به مقصد اعلی وابسته‌ی به تزکیه است؛ «قد افلح من تزکّی. و ذکر اسم ربّه فصلّی». آن کسی که تزکیه بکند، فلاح و رستگاری را به دست آورده است.
… انقلاب برای این است که جوانان و مردم ما در هر قشر و هر طبقه، این فرصت را پیدا کنند که خودشان را بسازند؛ خودشان را از بدیها نجات بدهند و در مقابل آتش دوزخ اخروی و دوزخ‌های دنیوی بیمه کنند.

جامعه‌ای که تزکیه شده باشد، مردمش نفس خود را اصلاح کرده باشند، به خودشان پرداخته باشند، رذایل اخلاقی را از خودشان دور کرده باشند، دورویی و دروغ و فریب و حرص و طمع و بخل و بقیه‌ی رذایل انسانی را از خودشان جدا کرده و زدوده باشند، این‌طور جامعه‌ای، هم به سعادت اخروی، و هم جلوتر از آن، به سعادت دنیوی دست خواهد یافت.

اگر بدبختیهای انسانیت را ریشه‌یابی کنید، به آلودگی نفسانی انسانها برمیگردد. آنجایی که ضعف و بدبختی هست، یا به خاطر اختلافات است، یا به خاطر حرص و آز و دنیاطلبی است، یا به خاطر بددلی انسانها با یکدیگر است، یا به خاطر ترس و اظهار ضعف و ترس از مرگ است، و یا به خاطر میل و رغبت به شهوات و خوش‌گذرانی است. این‌ها مایه‌ی اصلی بدبختیهای جوامع بشری است. چگونه میشود این‌ها را برطرف کرد؟ با تهذیب و تزکیه‌ی اخلاقی.

البته تهذیب اخلاقی در حکومت طاغوت بسیار مشکل است. کمتر انسانی را میتوان پیدا کرد که در دوران حاکمیت طاغوتها بتواند به رشد معنوی و اخلاقی دست پیدا کند، تا مثلًا به مقامی روحی و معنوی برسد و کسی مثل مقام بزرگان و شخصیتی مثل امام امت به وجود بیاید؛ اما در دوران حاکمیت اسلام آسان‌تر است. ۱۳۷۰/۰۸/۰۱

​ احیای کرامت انسانی و نقش داشتن مردم در حاکمیت بر تعیین سرنوشت خود رکن دیگر انقلاب اسلامی، توجّه به کرامت انسان است. جامعه‌ای که در یک مجموعه‌ی جغرافیایی و سیاسی زندگی میکند، کرامتش اقتضا میکند که آزاد و مستقل باشد و استعداد او شکوفا شود؛ بر سرنوشت خود مسلّط باشد؛ مورد تحقیر و اهانت قرار نگیرد و شخصیت ذاتی او بروز کند. این چیزی بود که در طول دوران حکومتهای استبدادی و سپس حکومت وابسته‌ی پهلوی نادیده گرفته شده بود. ۱۳۸۲/۰۷/۲۲

رژیم طاغوت و رژیمهای قبل از آن در ایران، مردمی نبودند. مردم هیچ‌کاره بودند. یک نفر به کمک انگلیس‌ها آمده بود، در تهران کودتا کرده بود و خودش را پادشاه نامیده بود. بعد هم که خواست از ایران برود یعنی خواستند او را ببرند؛ چون پیر شده بود و به‌دردشان نمیخورد پسرش را جانشین خودش کرد! آخر این پسر کیست و چیست؟! پس مردم چه‌کاره‌اند و رأی آن‌ها چیست؟! این‌ها اصلًا مطرح نبود. قبل از آن‌ها هم قاجاریه بودند. یک فاسد میمرد، یک فاسد دیگر به جای خودش میگذاشت. مردم در اداره و تعیین حکومت، هیچ‌کاره‌ی محض بودند. مردم این را نمیپسندیدند. مردم میخواستند که حکومت متعلّق به آن‌ها باشد؛ برخاسته‌ی از آن‌ها باشد؛ رأی آن‌ها در آن اثر داشته باشد. ۱۳۷۹/۰۲/۲۳

برای یک ملت برای ملت ایران هیچ ننگی بالاتر از این نیست که حکام، فرمانروایان، سیاستمداران و سررشته‌داران امور کشور را دولت انگلیس به وسیله‌ی سفارتخانه‌ی خود بیاورد و ببرد! کدام ننگ برای یک ملت، از این بالاتر است؟! خاطراتی را که از عناصر دوران پهلوی نوشته‌اند، بخوانید! بعد از آنکه در سال ۱۳۲۰ رضا خان را بردند، پسر او محمد رضا تا چند روز نمیدانست که آیا پادشاه خواهد بود یا نه! کسی را به سفارت انگلیس فرستاد، آن‌ها گفتند که بله، عیبی ندارد، پادشاه باشد، به شرطی که فلان کار را نکند و فلان کار را بکند! خوشحال شد. این‌ها حقایق این کشور است.
پنجاه سال حکومت ایران که حکومت دیکتاتوری، سلطنتی، طاغوتی، فاسد و آن‌چنانی بود، به وسیله‌ی دو نفری انجام گرفت که آن‌ها را بیگانگان بر سرِ کار آوردند و مردم هیچ نقشی نداشتند. قبل از آن هم که حکومت قاجار و حکومت سلاطین بود. شرحِ حال این سلاطین را ببینید! مردم که هیچ، مردم که اصلًا برای آن‌ها قابل ذکر نبودند! عمّال دولت را از صدر اعظم تا پایین، نوکران خودشان میدانستند و به آن‌ها میگفتند شما در بین نوکران ما چنین هستید، چنان هستید! چنین حکومتهایی بر این کشور حاکم بوده‌اند!
سخت‌ترین دوران در طول سالهای حکومت ظالمانه‌ی استبدادىِ سلطنتی برای ملت ایران، همین دوران پنجاه سال قبل از پیروزی انقلاب بود. چرا؟ چون در دورانهای گذشته، همیشه سلطنتهای استبدادی بودند، به مردم هم خیلی ظلم کردند؛ لیکن اگر حکومتهای ایران، ظالم، مستبد و بد بودند، اگر با مردم سروکاری نداشتند که نداشتند لااقل زیر امر دشمنان خارجی جز در برهه‌های خیلی محدودی نبودند. حکومتهایی برای خودشان بودند؛ ایرانی بودند. ولی در این دوره‌ی اخیرِ سلطنت یعنی از اواخر قاجار و در طولِ دوران حکومت پهلوی استبداد، دیکتاتوری، بیاعتنایی به آراءِ مردم، فساد اداری، ظلم و ستم و تبعیض و سوءاستفاده‌ی دولتمردان و درباریان بیداد میکرد! همه‌ی این‌ها بود و علاوه‌ی بر این‌ها واقعیت بسیار تلخ‌تری وجود داشت که آن تسلّط بیگانگان بود. در این کشور، ایرانی در داخل خانه‌ی خود، بایستی تملّق خارجی را میگفت! رئیس ایرانی، نظامىِ ایرانی، مدیر و وزیر ایرانی در داخل خانه‌ی خود، بایستی تملّق سفیر امریکا و سفیر انگلیس و مأموران طمّاع بیگانه را که صدها هزار مأمور بیگانه در این کشور بودند میگفت! باید زیر دست آن‌ها کار میکرد! باید از آن‌ها دستور میگرفت! باید ملاحظه‌ی میل آن‌ها را میکرد! این برای یک ملت، بدترین حادثه است؛ ذلّت است. یک ملت، ممکن است در دوره‌ای فقر و مشکلات اقتصادی را قبول کند؛ اما ذلّت را قبول نمیکند. ملت ایران را ذلیل کردند! انقلاب آمد و این ملت را از ذلّت نجات داد، از وابستگی، از دستِ فساد دستگاه سلطنتی فاسد و از اختناق، نجات داد؛ ملت را آزاد کرد. ایرانی، مملکت خودش را گرفت. جوان ایرانی، مرد و زن ایرانی، مبتکر، عالم و دانشجوی ایرانی فهمید که برای خودش و با اراده‌ی خودش کار میکند. ۱۳۷۷/۰۷/۱۵