انقلاب ایران با ویژگی های منحصر به فرد خود، توجه بسیاری از دانشمندان غربی را به خود جلب کرد. یک ساختارشکنی عظیم پس از نیم قرن مدرنیزاسیون و سکولاریسم در ایران رخ داد که همه را مبهوت خود کرد و توانست نظام سیاسی کاملاً منطبق بر اسلام را بر مدرنیته حاکم کند. از این رو پژوهشگران بسیاری در دنیا دست به انتشار کتب و مقالات فراوانی در این باره زدند. «خانم های چادری، بازاری ها در دسته های زیاد برای شرکت در مراسم عزاداری بیرون می آمدند. کاری که در گذشته نیز همیشه می کردند. اما اکنون حضور وسیع آن ها معنای سیاسی جدیدی به خود گرفته بود. هنگامی که تهدید رژیم به اعمال خشونت بالا می گرفت، این خانم های چادری با کمال شجاعت در صف جلوی تظاهرات حضور داشتند. شرکت کنندگان در این قبیل مراسم می دانستند که حضور خانم ها در صف جلو، پلیس و رژیم را در وضعیت مشکل قرار می دهد. بدین ترتیب حضور زنان موجب کاهش خشونت حرکت های اعتراض آمیز می گشت. از نظر برخی از صاحب نظران، دخالت شمار بزرگی از زنان در انقلاب ایران با ویژگی خود انقلاب را تسهیل کرد.» (کدی، 1369)

«جان فوران»، نظریه پرداز انقلاب، در وصف انقلاب ایران می گوید: «در تظاهراتی گسترده هزاران زن چادری پیشاپیش صفوف جمعیت حرکت می کردند، و با این کار ضمن این که خطر را به جان می خریدند از دامنه ی خطر می کاستند.» (فوران،1377، 561) او معتقد است حضور وسیع زنان پیامی عرضه می کرد، و آن این است که انقلاب ما، منادی صلح است؛ لذا دست به خشونت نمی زنیم. فوران می گوید: «شرکت زنان در تظاهرات، خطرسازتر از مشارکت مردان بود؛ زیرا اغلب آن ها دارای حجاب بودند، این مسأله باعث می شد تا در مواقعی چون تیراندازی که نیاز به فرار بود، امکان کم تری برای تحرک و فرار نسبت به مردان داشته باشند. این امر، امکان مقابله با نظامیان و مأموران امنیتی را برای زنان کاهش می¬داد. بسیاری از زنان در حالی در راهپیمایی ها شرکت می کردند که فرزندی را در آغوش، یا دست کودکی را در دست داشتند و در صورت حمله مأموران، فرصت و امکان کم تری برای فرار و مقاومت پیدا می کردند.» (همان)

تأثیر انقلاب اسلامی ایران، توجه نظریه پردازان علوم اجتماعی را به خود جلب کرد، به گونه¬ای که به اعتراف جان فوران، محور نظریه ی اجتماعی در دهه ی 1980 شد و موجب تزلزل در نظریه های علوم اجتماعی پیرامون انقلاب ها و بازنگری در آن ها گردید. وی در کتاب «مقاومت شکننده» با توجه به نقش مذهب و دین در انقلاب ایران، با تأکید بر نقش اسلام اصول گرا در انقلاب می نویسد: «امام خمینی به دلیل موضع گیری سازش ناپذیر درازمدت علیه شاه، جاذبه و صراحت و صداقت شخصی و دیدگاه هایش در مسائل مهم سیاسی، در صف اول جای گرفت و توانست اسلام مردم گرایی ارائه دهد که برای گروه های مختلف اجتماعی جاذبه داشت، هر چند پایگاه اجتماعی اش در صفوف برخی از علما، طلّاب دینی و تجار و پیشه وران بازار بود، ولی سیاست ضدامپریالستی اش نیز روشن فکران غیرمذهبی، چپ گرایان و زحمت کشان را جذب می کرد؛ وانگهی، کلام مذهبی او در میان گروه های حاشیه ای شهری و روستایی که آن ها را مستضعفان می خواند نفوذ می کرد.» (همان، 360)

​امام خمینی معتقدند که زنان و مردان در کنار هم این انقلاب را به وجود آوردند. زنان همدوش با مردان یکپارچه شعار استقلال، آزادی و جمهوری اسلامی سر دادند. زنان شیردل متعهد همراه با مردان به ساختن ایران عزیز پرداختند.

 امام در مصاحبه ای با نماینده مجله عربی «القومی العربی» در تاریخ 20/8/57 فرمودند:

«زندانهای شاه از زنان شیردل و شجاع مملو است. در تظاهرات خیابانی زنان ما بچه های خردسال خود را به سینه فشرده، بدون ترس از تانک و توپ و مسلسل، به میدان مبارزه آمده اند. جلسات سیاسی ای که زنان در شهرهای مختلف ایران برپا می کنند کم نیست. آنان نقش بسیار ارزنده ای را در مبارزات ما ایفا کرده اند. مادران شجاع فرزندان اسلام، خاطره جانبازی و رشادت زنان قهرمان را در طول تاریخ، زنده کرده اند. در چه تاریخی اینچنین زنانی را سراغ دارید و در چه کشوری؟» (همان،ج4،ص440)

حضرت امام در اظهارات گوناگون همه تلاش ها و حرکت های انقلابی و مبنای همه چیز در انقلاب اسلامی را مرهون خانم ها می داند.

«این پیروزی را ما از بانوان داریم قیل از اینکه از مردها داشته باشیم. بانوان محترم ما در صف جلو واقع بودند. بانوان عزیز ما اسباب این شدند که مردها هم جرأت و شجاعت پیدا کنند. ما مرهون زحمات شما خانمها هستیم و همیشه دعا به همه و همه ملت و همه شماها می کنیم.» (همان،ج7،ص6)

امام بزرگوار همواره از حضور زنان در این نهضت قدردانی کرده و زن را مبدأ همه خیرات می دانست. کمتر کسی مانند امام خمینی تا این حد به ارزش کار و تلاش زنان جامعه پی برد و بر آن تأکید نمود.

«آری دختران و زنان مسلمان ایران، در مقیاس های وسیع پنج میلیونی و بیشتر، در سطح کشور در تظاهرات حتی تظاهرات خونین، شرکت کردند، و در برابر مسلسل ایستادند و شعار دادند و خروش برآوردند، و به بستر شهادت خفتند، و در دل جباران ترس آفریدند و بالأخره پیروز شدند.» (سرگذشتهای ویژه از زندگی حضرت امام، 1376: 6، ج1)

«ما مکرر دیدیم که زنان بزرگواری زینب گونه – علیها سلام الله - فریاد می زنند که فرزندان خود را از دست داده و در راه خدای تعالی و اسلام عزیز از همه چیز خود گذشته و مفتخرند به این امر و می دانند آنچه بدست آورده اند بالاتر از جنات نعیم است چه رسد به متاع ناچیز دنیا.»(صحیفه امام،ج21،ص398)

نقشی که زنان متعهد و فداکار در پیروزی انقلاب و تداوم آن داشته اند، به شهادت همه آنانی که در انقلاب بوده اند و به گواهی امام خمینی به یک معنا از نقش مردان نیز بالاتر بوده است. امام زنان را مجاهد، جنگجو، حاکم بر سرنوشت خود، انسان ساز و مربی جامعه می دانست و برای حفظ انقلاب و اسلام از آنان استمداد می طلبید.

«شما زنها در جنبشهای اصیلی که در ایران رخ داده است از قبیل جنبش مشروطیت تاریخ ایران و تنباکو همدوش با مردها قیام  کردید و همین طور در انقلاب بزرگی که در زمان ما واقع شده پیش قدم بوده اید و نقش شما در این نهضت از مردها بیشتر بوده چون وقتی که شما به خیابانها ریختید و در مقابل تانکها و توپها تظاهر کردید، مردها قدرت شان چند برابر شد. پس از پیروزی انقلاب در امر پاکسازی و جهاد و سازندگی نقش بزرگی را ایفا کردید و موجب دلگرمی برادران رنجدیده خود شدید.»

• درود بر شیر زنانی که در صف دول مجاهده بودند

انگیزه حضور زنان در انقلاب

  ​زنان  و مردان  مسلمان  در ایران  با انگیزه  الهی  انقلاب  کردند. آنان  خواستار حکومت  اسلامی  و احیای  اسلام  ناب  محمدی  (ص ) و زنده  شدن  نام  قرآن  و ائمه  اطهار (ع ) بودند. از این  رو با نام  فاطمه  زهرا (س ) و زینب  کبری و امام  حسین (ع ) به  خیابان ها می ریختند و تظاهرات  راه  می انداختند. بعضی از عواملی که در بوجود آمدن این انگیزه موثر بود از قرار ذیل است:

 1 ـ عشق  به  اسلام  و قرآن

کسی  زنان  مسلمان  را مجبور نکرده  بود کودکانشان  را در آغوش  گرفته، در مقابل  توپ  و تانک  و مسلسل های  رژیم  طاغوت  بایستند. آنان  به  خاطر مقام  و قدرت  و ریاست ، خود و فرزندانشان  را در معرض  خـطر قرار ندادند، بلکه  عشق  به  اسلام  و قرآن  و پیشوایان  معصوم (ع)  بود که  آنان  را به  صحـنه  کشاند. عشق  به  فاطـمه  زهرا (س ) و زینـب  کبری (ع) بود که  زنان  مسلمان  ما را انقلابی  کرد.

امام  خمینی انگیزه  زنان  مسلمان  را چنین توصیف می کند:

«ملت ما عاشق اسلام بود که در همه اطراف با دست تهی سینه‏ های خودشان را سپر کردند، جوانهای خودشان را بردند در میدان، زنها و مردها رفتند و مبارزه کردند و پیروز شدند.»(صحیفه امام،ج12،ص308)

یا می فرمایند:

«خانمها برای اینکه یک چیزی مثلًا دستشان بیاید یا یک فرض کنید که صاحب منصب بشوند نمی‏ آیند بیرون، خودشان و بچه هایشان را به کشتن بدهند. این اسلام و قرآن است که خانمها را آورده است بیرون و همدوش مردها بلکه جلوتر از مردها وارد در صحنه سیاست کرده.»( صحیفه امام، ج13،ص26)

 2  ـ استقلال  ،آزادی  ،جمهوری  اسلامی

شعار زنان ، در انقلاب  اسلامی - همانند مردان- سه  کلمه  بود:

استقلال ، آزادی، جمهوری  اسلامی . آنان  نیز خواستار استقلال  بودند و می خواستند زیر سلطه  هیچ  کشور و قدرتی  نباشند و می خواستند آزاد باشند؛ یعنی  در سایه  اسلام  زیست  کنند؛ بنده  خدا باشند و عبد و ذلیل  دیگران  نباشند. جمهوری  اسلامی  یعنی  حکومتی  بر اساس  اسلام  ناب  محمدی  (ص )؛ می خواستند که  ارکانش  را توحید و عدل  الهی  تشکیل  داده  باشد و ولایت  خدا و پیامبر بر آن  حاکم  گردد.

امام  امت  فرمودند:

« زن و مرد زحمت کشید، به خیابانها ریخت، جورها کشید، خونها داد که اسلام را زنده کند؛ برای اسلام خون داد، برای شهادت داوطلب شد. آنکه می‏ خواست ملت ما، آنکه به او رأی داد ملت ما، «جمهوری اسلامی» بود. اسلام مورد نظر بود.» (صحیفه امام،ج7،ص485)

«آن که از سرتاسر کشور فریادش در خیابان و در کوچه‏ ها و در مدارس و در همه جا بلند بود این بود که «استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی». این سه تا کلمه بر سر زبان همه بود.»(صحیفه امام،ج10،ص516)

3 ـ الگوپذیری  از حضرت  زهرا (س ) و زینب  کبری (س )

زنان  مسلمان  ایران  با اقتدار و الگوپذیری  از حضرت  فاطمه  زهرا (س ) و دخت  بزرگوارش  زینب  کبری (س ) وارد نهضت  شدند و در مقابل  طاغوت  ایستادند و از اسلام  و قرآن  دفاع  کردند.

بنیانگذار انقلاب  اسلامی  فرمودند:

«فردا روز زن است. روز زنی است که عالم به او افتخار دارد؛ روز زنی است که دخترش در مقابل حکومت های جبار ایستاد و آن خطبه را خواند و آن حرفها را زد که همه می‏ دانید؛ زنی که در مقابل یک جباری ایستاد- که اگر مردها نفس می ‏کشیدند همه را می کشتند- و نترسید و ایستاد و محکوم کرد حکومت را، یزید را محکوم کرد. به یزید فرمود تو قابل آدم نیستی، تو انسان نیستی. زن یک همچو مقامی باید داشته باشد.»(صحیفه امام،ج7،ص340)

«ما مکرر دیدیم که زنان بزرگواری زینب گونه- علیها سلام الله- فریاد می‏ زنند که فرزندان خود را از دست داده و در راه خدای تعالی و اسلام عزیز از همه چیز خود گذشته و مفتخرند به این امر؛ و می‏دانند آنچه به دست آورده‏اند بالاتر از جنات نعیم است، چه رسد به متاع ناچیز دنیا …» ( صحیفه امام،ج21،ص398)